Konijnen & knaagdieren

Volgens de oude indeling behoorden de families van de haasachtigen, muisachtigen en eekhoornachtigen tot de orde der knaagdieren. Tegenwoordig vallen de konijnen onder een aparte orde der haasachtigen, een nieuwe indeling welke is gemaakt op basis van het gebit. Hierdoor maken zij geen deel meer uit van de orde der knaagdieren en vallen zij dus ook niet meer onder de knaagdieren. Ze zijn wel vrij nauw verwant aan elkaar.

 

Om kort wat informatie te verschaffen over deze dieren bespreek ik achtereenvolgens kort:

  • konijnen
  • cavia's
  • gerbils
  • degoes
  • chinchilla's
  • muizen
  • hamsters
  • ratten

 

Konijnen

 

Een konijn heeft behoefte aan gezelschap. Dat is de eerste behoefte en konijnen beleven het meeste plezier aan eigen soortgenoten. Combinaties waarbij men een konijn samen in een kooi houdt met een cavia geven vrij vaak problemen. In dierenwinkels denkt men daar helaas anders over en worden konijnen en cavia's niet op een diervriendelijke en dierwaardige manier gehouden. Konijnen zijn slimme, intelligente dieren die prima kunnen communiceren met mensen, zowel via lichaamstaal als intuïtief. Mensen die met konijnen samenleven kunnen beamen dat er aan een konijn veel dingen af te lezen zijn door goed naar de lichaamstaal te kijken. Wanneer een konijn aan je handen likt, dan geeft hij/zij daarmee aan je aardig te vinden. Konijnen geven aan geaaid te willen worden door hun kop onder je hand te leggen, dat doen ze bij soortgenoten vrijwel op eenzelfde manier. Konijnen stampen om aan te geven dat er gevaar dreigt of als uiting van angst. Wanneer een konijn stampt wanneer je het benadert, probeer dan je benaderingswijze aan te passen zodat je geen bedreiging meer vormt. De gemiddelde leeftijd van konijnen loopt nogal uiteen. Over het algemeen wordt gesteld dat de gemiddelde leeftijd tussen de 6 en 10 jaar ligt. Ouder worden dan deze gemiddelde leeftijd is echter heel goed mogelijk. Ina, het oudste konijn van mijn zus, is inmiddels bijna 11 jaar oud en nog heel gelukkig en fit. Ik ben konijnen tegengekomen van 13 jaar.

 

 

Cavia's

 

Cavia's zijn sociale dieren en ze hebben graag een soortgenoot om zich heen. In het wild zijn het schuwe dieren die in groepen van 5-10 dieren samenleven. Ze vinden hun beschutting in holen. Daarom is een te kleine kooi voor cavia's een ware kwelling. Cavia's hebben een heel arsenaal aan geluiden tot hun beschikking, hetgeen hen voor veel mensen bijzonder grappig maakt. Ze knorren om aan te tonen dat ze zich prettig voelen, brommen om aan te tonen dat ze je bijzonder aardig vinden, fluiten om de aandacht te trekken en communiceren onderling ook wel met stotende korte geluidjes. Gemiddeld wordt gezegd dat een cavia tussen de 4 en 8 jaar oud wordt, maar oudere cavia's zijn zeker geen uitzondering.

 

 

Gerbils

 

Gerbils leven in grote groepen in het wild. Gerbils die alleen worden gehouden in gevangenschap zijn erg ongelukkig. Ze hebben verplicht een soortgenoot nodig, maar het bij elkaar zetten van gerbils wil nog wel eens problemen opleveren. Mannelijke gerbils kunnen niet gecastreerd worden, dit in tegenstelling tot de meeste andere knaagdieren. Gerbils zijn nieuwsgierig en vriendelijk en onderling praten ze o.a. met hoge piepende geluidjes. Wanneer een gerbil kwaad of boos is dan gaat hij trommelen met zijn achterpootjes en bij angst gaan ze stijf rechtop zitten. Een gerbil die wel rechtop zit maar niet stijf zit, toont zijn interesse. Het zogeheten 'poetsen' is een belangrijk onderdeel van sociaal gerbilgedrag. Ze poetsen zichzelf en elkaar. De gerbils dienen te vertoeven in een omgeving van 20 tot 24 graden Celcius. Wanneer de temperatuur teveel onder de 20 graden komt, kan de gerbil daardoor sterven aan onderkoeling. Over het algemeen wordt gezegd dat een gerbil maximaal 5 jaar oud kan worden.

 

 

Degoes

 

Degoes zijn groepsdieren en kwijnen weg door eenzaamheid. Een koppel degoes houden is gewenst en bij voorkeur meerdere dieren. Degoes zijn in de ochtend en in de late middag als zij in een aquariumbak vertoeven met soortgenoten altijd druk in de weer. Ze graven graag en slepen met van alles door de kooi. Het lijkt soms een beetje ruzieachtig, maar dat komt omdat ze met elkaar ook druk zijn. Denk hierbij maar aan echte Italianen die met overdreven expressie spreken met elkaar. Degoes zijn erg nieuwsgierig en staan zeker open voor contact met mensen. Je kunt versteld staan van de geluiden die een degoe maakt. Ze kunnen tjilpen als een vogel en maken geluiden die verwant zijn aan die van de cavia. Daarnaast kunnen ze, als ze zich bedreigd voelen, ook blazen en piepen. Het kan voorkomen dat een degoe het contact niet op prijs stelt en dat dus op een duidelijke manier kenbaar maakt. Luister naar de taal der dieren en wanneer een dier niet akkoord gaat met contact (bijvoorbeeld aaien of oppakken) dien je dit altijd te respecteren. Er zal eerst een band moeten worden opgebouwd met dieren. De gezondheid van een degoe is net zoals bij de andere knagers af te meten aan zijn eetlust, activiteit en uiterlijk. Wanneer er op 1 van deze 3 punten een afwijking wordt geconstateerd, dient per direct een (in knaagdieren gespecialiseerde) dierenarts geconsulteerd te worden. Van degoes wordt gezegd dat ze gemiddeld 7 tot 10 jaar oud worden.

 

 

Chinchilla's

 

Chinchilla's zijn zeer sociaal en leven in de natuur in grote groepen van soms wel 100 dieren. Helaas zitten veel chinchilla's in een kooi weg te kwijnen, omdat het noodzakelijke contact met soortgenoten ontbreekt. Chinchilla's hebben (net als alle knagers eigenlijk) een grote behuizing nodig en minimaal 1 soortgenoot erbij. De kooi voor chinchilla's dient voorzien te zijn van etages, gemaakt van geschikt hout (om vergiftiging te voorkomen) en een zandbad. Chinchilla's mogen nooit alleen gehouden worden! Eigenlijk vind ik dat ieder dier het recht heeft op een vriend of vriendin in de vorm van een soortgenoot, enkele soorten uitgezonderd. Maar met name de chinchilla heeft behoefte aan soortgenoten, het is van levensbelang. Chinchilla's kunnen met gemak ouder worden dan 15 jaar, 20 jaar of ouder is geen uitzondering. Chinchilla's staan erg open voor communicatie met de mens, dat schijnt bij in het wild levende chinchilla's ook zo te zijn.

 

 

Muizen

 

De familie van de muisachtigen is een zeer uitgebreide familie. In Nederland en België komen er 3 onderfamilies voor: ware muizen, woelmuizen en hamsters. Tot de ware muizen behoren o.a. de zwarte en bruine rat en de huismuis. Onder de woelmuizen vallen o.a. de woelrat, muskusrat en de veldmuis. Muizen leven in groepsverband en meestal is het allemaal familie van elkaar. Mannelijke muizen kunnen niet gecastreerd worden en de muizenliefhebber houdt daarom meestal muizen in koppels van hetzelfde geslacht om voortplanting te voorkomen. Een groep mannetjes zal over het algemeen genomen enkel problemen geven wanneer er vrouwtjes in de buurt zitten. Muizen zijn nachtdieren die zich overdag graag verschuilen in hun nesten. Overdag wakker maken kan leiden tot stress. Ook het ontbreken van speelgoed in de kooi waarin ze kunnen klimmen geeft vaak reden tot stress.

 

 

Hamsters

 

In tegenstelling tot andere knaagdieren zijn hamsters solisten die graag hun zaakjes alleen opknappen en daarom is het niet aan te raden om meerdere hamsters in een kooi te houden. Wanneer dit toch gedaan wordt, kan het zijn dat 1 van beide hamsters het onderspit delft en het moet bekopen met zijn/haar leven. Wanneer er 2 hamsters in een kooi zitten dan zullen dat meestal vrouwtjes zijn uit hetzelfde nest, andere gevallen gaan eigenlijk bijna altijd mis. Veel hamsters worden ten onrechte bestempeld als 'probleemhamster'. Veelal liggen de problemen bij de 'eigenaren'* of bij diens kinderen. Een hamster is een nachtdier en zal als deze overdag door kinderen verstoord wordt in zijn slaap agressief gedrag kunnen gaan vertonen. Dit uit zich dan in het vijandig van zich afschoppen, krijsen en bijten. Het leefpatroon van de hamster dient gerespecteerd te worden, ook door kinderen. Hamsters die in een koude ruimte zijn geplaatst kunnen in een winterslaap geraken. Het is, indien dit niet gewenst is, zaak het dier in een warme ruimte te plaatsen om weer 'tot leven' te komen. Treurig genoeg belanden vele winterslapende hamsters ten onrechte in de vuilnisbak.

 

 

Ratten

 

Een rat leeft normaal in groepen. Het zijn sociale dieren die lichaamscontact nodig hebben. Ze spelen met elkaar en verzorgen elkaars vacht. Om die reden is het aan te bevelen om deze dieren met 2 of meer te houden. Tamme ratten kunnen gecastreerd worden en omdat het groepsdieren zijn, zijn verschillende combinaties mogelijk. Bij mannetjes- en vrouwtjesratten zie je vaak wel verschillen: de vrouwtjes zijn sneller en beweeglijker, terwijl de mannetjes knuffelig zijn, maar sterker ruiken. Ratten passen zich makkelijk aan aan de mens en het leefritme van hun mens (eigenaar*). Mannetjes trekken soms sporen door kleine druppels urine te lozen. Meestal doen ze dit wanneer er vrouwtjes in de buurt zijn, maar het kan ook een uiting zijn van dominantie. Ratten zijn, net zoals veel andere hier genoemde kleine wezens, zeer gevoelig voor tocht; hierdoor kunnen ze dan ook verkoudheid of longontstekingen oplopen. Ga dan direct naar een (in knaagdieren gespecialiseerde) dierenarts. Een tamme rat wordt meestal niet ouder dan 3 jaar.

Energetische behandelingen kunnen ook bij knaagdieren heel goed werken. Het mag echter nooit in de plaats komen van een bezoek aan de dierenarts.

 

 

Aanvullende info t.a.v. konijnen & knaagdieren

 

Hoewel het voor veel knaagdieren van essentieel belang is om samen te leven met een (of meerdere) soortgenoten, wil ik benadrukken dat het geen dieren zijn die je zomaar bij elkaar kunt zetten. Wij vinden tenslotte ook niet ieder ander mens aardig. Ook bij dieren van eenzelfde soort vergt het deskundigheid om een goede combinatie bij elkaar te zetten. Fout gekozen combinaties hebben vaak ernstige gevolgen en kunnen een dodelijke afloop hebben. Laat je goed voorlichten door deskundigen op dit gebied. Deskundigheid ontbreekt overigens in veel dierenwinkels, maar is in overvloed aanwezig bij de diverse specifieke opvangcentra. Ik ben er voorstander van dat dierenwinkels zich beperken tot het verkopen van dierbenodigdheden en niet langer de dieren zelf verkopen.

 

Ik behandel met enige regelmaat konijnen & knaagdieren en dat kan heel erg goed helpen. Ook intuïtief communiceren met hen is heel erg goed mogelijk. Maar ik zeg met klem dat het belangrijk is om bij ziekte altijd eerst naar een (in knaagdieren gespecialiseerde) dierenarts te gaan. Kleine dieren gaan bij ziekte snel achteruit en hebben vaak veel moeite om op krachten te komen. Bij een goede behandeling zullen ze er zeker bovenop kunnen komen, maar het is belangrijk om snel met de behandeling te beginnen (dat geldt eigenlijk voor alle zieke dieren, hoe langer je wacht, hoe erger het wordt en hoe langer het duurt voordat de balans weer hersteld is).

 

De oorzaak van fysieke klachten bij konijnen & knaagdieren ligt met enige regelmaat bij verkeerde voeding. Een cavia bijvoorbeeld is net zoals de mens niet in staat om zelf vitamine C aan te maken. In een compleet caviavoeder zit daarom vitamine C, maar vaak is het niet genoeg en moet de 'eigenaar'* daarnaast nog extra vitamine C verstrekken. Voor een konijn is dit juist weer niet nodig en kan het zelfs schadelijk zijn. Veel knaagdieren hebben als basis ook droog hooi nodig om hun darmwerking op peil te houden. Een konijn moet 24 uur per dag zoveel hooi kunnen eten als het wil. Het komt helaas vaak voor dat dieren ongeschikt voedsel krijgen. De allesetende hamster krijgt bijvoorbeeld soms konijnenvoer dat ongeschikt is, omdat een hamster ook dierlijk voedsel zoals insecten nodig heeft. Om die reden moet een hamster compleet hamstervoer krijgen. Algemene knaagdierkorrels die volgens de fabrikant voor iedere knaagdiersoort geschikt zouden zijn, zouden eigenlijk uit de handel genomen moeten worden, omdat dat simpelweg niet kan. Wat deze fabrikanten doen is erg kwalijk, omdat in dergelijke algemene voeders noodzakelijke voedingsstoffen ontbreken. Een belangrijk advies is dus: koop goed voedsel dat gerelateerd is aan de soort (als voorbeeld kan ik Supreme Science Selective aanraden - meer info over voeding voor konijnen vind je hier).

 

Ook met versnaperingen is het oppassen geblazen. Zo kan vers groenvoer bij de chinchilla vaak tot zeer ernstige darmstoornissen leiden en mag de rat, die alles lijkt te lusten, absoluut geen zoete, vette, gekruide of zoute tussendoortjes hebben. Soms raken mensen in paniek als hun knaagdier de eigen poepjes opeet, dat wordt met een duur woord coprofagie genoemd. Er zijn heel veel dieren die ontlasting eten van zichzelf of van soortgenoten. Wanneer een hond dat doet, kan dit er op duiden dat in het voer wat het dier gewoonlijk krijgt bepaalde noodzakelijke stoffen ontbreken. Bij de meeste knaagdieren is het echter een heel normaal en nuttig verschijnsel. Zo zitten er bijvoorbeeld in sommige konijnenkeutels vitamine B en K en door de mest nogmaals te verteren kunnen konijnen deze vitamines tot zich nemen. Belangrijk om te weten is dat honden en paarden enkele dagen kunnen vasten, maar dat dit voor katten, konijnen & knaagdieren een zeer gevaarlijk verschijnsel is. Dieren met verstoppingen en dieren die niet willen eten dienen daarom zo snel mogelijk naar een (in knaagdieren gespecialiseerde) dierenarts gebracht te worden.

 

Naast goede voeding is genoeg vers drinkwater voor iedere diersoort een must! Dat klinkt vanzelfsprekend en dat zou het ook moeten zijn. Maar helaas gebeurt het dat onoplettende ouders verantwoordelijk zijn voor de dood van veel knaagdieren, omdat ze hun kinderen verantwoordelijkheden geven die ze niet kunnen dragen. Veel konijnen, hamsters en cavia's zijn in hun hokje gestorven aan uitdroging, omdat men vergat de drinkwaterfles te vullen.

 

Verder ben ik een aantal dingen tegengekomen die problemen opleverden met drinkwater, dus die haal ik toch ook nog even aan. Konijnen & knaagdieren stellen aan de wijze waarop ze hun drinkwater krijgen verschillende eisen. Bij veel knaagdieren gebruikt men een pipetfles met een metalen nippel. In deze nippel zit een bolletje en als het dier daar met de tong tegenaan drukt, komt er water uit. Let altijd goed op de werking van de drinkwaterfles, hetgeen o.a. af te lezen valt aan het drinkgedrag en ook te controleren is. Het kan wel eens gebeuren dat de nippel vacuüm trekt en dan kan het dier dus niet drinken. Dergelijke drinkflessen moeten altijd volgens de gebruiksaanwijzing krachtig geschud worden en ze mogen natuurlijk niet kapot zijn. Kleine gaatjes in de plastic fles leiden er toe dat het principe van de fles niet meer werkt. Het water dient altijd vers te zijn, maar het is ook belangrijk dat de fles zelf schoon is. Het gebeurt wel eens dat de fles groen uitslaat. Dit heeft niets te maken met de fles, maar met een alg die zich nestelt in de waterige binnenkant. Met name de rode alg is zeer gevaarlijk voor knaagdieren. Een tip om dit te voorkomen is de flesjes vullen met een bodempje zand en dan wat water erbij te doen. Dit een aantal keer krachtig schudden en daarna goed en grondig afspoelen. De alg is er dan door het zand uit geschuurd. In plaats van zand kun je ook rijstkorrels gebruiken.

 

 

* Ik gebruik liever niet de term 'eigenaar', omdat die term in mijn optiek afbreuk doet aan het individu, aan de eigen persoonlijkheid van het dier. We kunnen een dier nooit werkelijk 'bezitten'. We kunnen wel met hen in harmonie samenleven en we kunnen genieten van elkaars gezelschap en een hoop van elkaar leren.

 

 

Links, tips & adviezen m.b.t. konijnen & knaagdieren:

 

CONTACT